گزارش نشست تخصصی حرف نو – رویکرد اقتصادی دولت
بخش اول:
اقتصاد طی ۲۸ سال اخیر در اختیار یک تیم بود که الان هم حاکم است
دریای نقدینگی باید به کویر تولید وصل شود مسئولان دولتی پاسخی برای دلیل وصل نشدن نقدینگی چند برابر شده به تولید ندارند.
سیدامیر سیاح کارشناس مسائل اقتصادی در مناظرهای با عنوان “رویکرد اقتصادی دولت تدبیر و امید” در سلسله نشست های حرف نو شبکه اعزام سخنران و استاد عمار اظهار کرد: دولت توانست بیثباتیهای سالهای ۹۱ و ۹۲ را مهار کند که این امر دستاورد بزرگی برای دولت روحانی به حساب میآید؛ فروش نفت در این دوره به شدت افزایش یافت که اگر افزایش فروش نفت قابل قبول به حساب بیاوریم، امری قابل تقدیر است.
مهمترین کاری که دولت انجام داد که مطمئن نیستم دستاورد باشد آن است که در اوایل کار خود به فعالین اقتصادی صراحتاً علامت داد که من این رویکرد را دارم که سرمایه و تکنولوژی خارجی را به ایران می آورم و با دنیا دوست میشوم و از این طریق مشکلات حل شده و رشد اقتصادی حاصل میشود و اصطلاحاً بده بستانی با دنیا صورت میگیرد، اما این امر اتفاق نیفتاد.
در نتیجه این امر فعالین اقتصادی دست نگهداشتند و هر فردی که میخواست تجهیز و نوسازی در فعالیت اقتصادی خود داشته باشد دست نگهداشت، زیرا دولت گفته بود که فتحالفتوح ایجاد میشود و مشکل آب خوردن مردم نیز حل خواهد شد.
هر کسی که میخواست خرید کند و حتی جهیزیهای برای دختر خود بخرد، عقب کشید و در نتیجه آن تقاضا در بازار کم شد و رکود بر اقتصاد کشور سایه افکند که رکودی کم سابقه در ایران به حساب میآید.
براثر وعدهای که داده شده بود، مسکن به رکود رفت و کثیری از زیرمجموعههای آن نیز راکد شد و سرمایهگذاری کمتری در این بخش صورت گرفت؛ نرخ سرمایهگذاری واقعی منفی شد، کارخانههای زیادی تعدیل نیرو کردند و وضعیت بیکاری به شکل بدی درآمد.
در این شرایط تعداد کثیری از فارغالتحصیلان جدید نیز وارد بازار کار شدند و پدیده جدیدی به نام بیکاری فارغالتحصیلان را شاهد شدیم.
یک دستاورد ناهنجاری که دولت در اقتصاد به عمد انجام داد ایجاد رکود بود که البته بخشی از آن به خاطر کنترل تورم صورت گرفت، اما این که چقدر ایجاد این رکود ارزش داشت، باید در این ارتباط تفکر بیشتری صورت گیرد.
تحول دیگری که در دولت یازدهم و دوازدهم صورت گرفت تصمیمی است که از سال ۶۸ به بعد نگاه آن بر اقتصاد ایران سایه انداخته بود و آنچه در وضعیت فعلی اقتصاد مشاهده میشود نتیجه همین تیم اقتصادی است که در تصمیمات اقتصادی دولتها در ۲۸ سال اخیر دخیل بوده و حتی در دولت آقای احمدینژاد نیز مشاهده شده است.
این تیم که در ۲۸ سال گذشته بر اقتصاد کشور نفوذ داشته اکنون خود به طور مستقیم، زمام امور را در دست دارد و دیگر نمیتواند بگوید که تصمیمات من به درستی توسط دولت اجرا نمیشود.
منظور من از این تیم که اقتصاد را تحت تاثیر قرار داده فرد خاصی نیست؛ این تیم نگاهی مکانیکی به اقتصاد دارد و به نیروی کار مانند ماشین نگاه میکند به همین دلیل است که برای آنها تکاندهنده نیست که کارگران یک کارخانه چندین ماه است که حقوق نگرفتهاند، به خاطر همین نگاه است که صدای سپردهگذاران مالباخته را نیز نمیشنوند.
سیاح با بیان این که اقتصاد کشور دارای پیچیدگیهای زیادی است که این تیم آنها را نمیبیند؛ خاطر نشان کرد: تیم یاد شده در حالی که طرفدار آزادی و رقابت است اما در عمل سیاستهایی که برای رقابت پیشنهاد میشود را مورد قبول قرار نمیدهد یا در سمتی دیگر به حدی تسهیل ایجاد میکند که ایران تبدیل به بهشتی برای فرار مالیاتی میشود.
در ظاهر شعار شفافیت داده میشود اما در مقام عملکرد شفافسازی صورت نمیگیرد.
سیستم ایرانکد که برای رصد و جلوگیری از قاچاق کالا در گذشته ایجاد شده بود، کنار گذاشته شد؛ همچنین کارت هوشمند سوخت نیز توسط دولت به راحتی کنار گذاشته شد.
کارت هوشمند سوخت باعث شده بود که کثیری از نابسامانیهای قبل از توزیع حل شود و منافعی برای کشور بعد از توزیع داشته باشد.
این تیم اکنون این ایده را دارد که باید نفت بفروشیم و تحت لیسانس سایر کشورها تولید و درآمد داشته باشیم و در نهایت کشوری مانند مالزی یا برخی از نقاط چین و هندوستان شویم.
تفکر این دولت آن است که بانک صرفاً یک بنگاه است و میگوید بانکها باید بتوانند با یکدیگر رقابت کنند و آزاد باشند. همچنین معتقد است که بانک مرکزی باید از دولت مستقل شود.
مهمترین اشکال این تیم آن است که فرهنگ اقتصادی کشور را خراب کرده و چنین تلقین کرده قناعت و ایثار بد است و تجملگرایی و حرص برای مالاندوزی و… را اشاعه داده است.
در نتیجه این فرهنگسازی است که بعد از ۲۸ سال کسبهای که اول صبح کاسبی میکرد مشتری دوم را به مغازه همسایه خود میفرستاد اما حرصورزی پایانناپذیری ایجاد و درآوردن پول حلال خیلی سخت شده است.
سیاح در واکنش به این که منظور از تیمی که نامبرده شده است چیست؟ گفت: همانطور که گفتم منظور من شخص خاصی نیست اما این تیم در مجمع تشخیص قبل حضور فعالی داشت، در نیاوران بود و بعد از دهه ۶۰ قدرت خود را به اقتصاد ایران و مراکز علمی تحمیل کرد. این تیم ادعای آزادی و لیبرالی دارد و دولت را به این شکل هدایت میکند، اما در مقام عمل رفتاری متناقض ارائه میدهد.
افرادی که نگاهی لیبرالی به اقتصاد دارند وقتی که درباره فقر با آنها صحبت میکنیم میگویند: این امر خارج از نگاه اقتصادی است؛ اما ما میگوییم اگر مشکل کارگر حل نشود سایر مسائل اقتصای نیز مرتقع نخواهد شد.
آنها میگویند ما قسمتی از پازل جهانی باید باشیم تا آنها به ما فنآوریهای روز دهند و باید با غرب دوست باشیم تا فنآوری پیشرفته به کشورمان بیاید.
آنها معتقدند که ما نمیتوانیم به مرز علم دنیا برسیم و فنآوریها را باید از غرب وارد کنیم و در صورتی که بچه خوبی باشیم آنها نیز به ما فنآوری میدهند.
آنها میگویند برندهای بینالمللی باید در ایران بیاید و در کشورمان مونتاژ کند و اگر کشوری کم جمعیت مانند کویت بودیم میتوانستیم نفت بفروشیم و کیف کنیم.
در این شرایط اگر کسی ژن خوبی داشته باشد میتواند تحت لیسانس سایر کشورها فنآوری به کشور بیاورد و درآمد داشته باشد.
این تیم اینچنین متصور است که سرک کشیدن در اقتصاد را باید به حداقل برسانیم و همه چیز را به مکانیسم بازار بسپاریم.
زمانی که اقتصاد به این اندازه بیمار است در ابتدا باید فضای کسب و کار را در کشور بهبود دهیم، زیرا در این شرایط نه تنها سرمایهگذار خارجی به کشور نمیآید بلکه سرمایهگذار داخلی نیز سرمایه خود را خارج میکند.
سیاح با بیان این که دولت به خیال خام خود دنبال جذب سرمایهگذاری خارجی رفته است، مطرح کرد: فنآوری روز دنیا به دستآوردنی است و در مراکز پژوهشی خودمان باید فنآوری را به دست آورد هرچند که در حال حاضر نیز در بسیاری از امور به نتیجه رسیدهایم.
وی با بیان این که باید از صادرات فنآوری به جای صادرات خام درآمد کسب کنیم، گفت:دولت باید به حساب شهروندان سرک بکشد تا جلوی پولشوییها گرفته شود.
سیاح در واکنش به اظهارات سوری گفت: وقتی که ما از تکنولوژی صحبت میکنیم نظرمان تکنولوژی شوروی نیست که (تکنولوژی) به درآمدزایی منجر نشد بلکه دقیقاً تکنولوژی درآمدزای آمریکا مدنظر است و باید تکنولوژی به بازار وصل شود.
دریای نقدینگی باید به کویر تولید وصل شود
وی با بیان این که دولت آمریکا از ایجاد تکنولوژیهای پیشرفته حمایت میکند گفت: فنآوری آیفون با پول پنتاگون ایجاد شد و همه فنآوریهای جدید با پول دولت بوده بنابراین فشار دولت برای کمک به توسعه تکنولوژیها لازم است.
گاه ما آن است که دولت باید به صورت مورد به مورد گرهها را از پیش پای اقتصاد باز کند اما گوش دولت به این حرفها بدهکار نیست؛ این تیم دولت در حال رسوا شدن است و خودش دست خود را بالا میگیرد.
وقتی از مسئولین دولتی سوال میشود چطور نقدینگی چند برابر شده اما به تولید وصل نشده است، جوابی ندارند.
رویکردهای مناسبی برای مبارزه با قاچاق، فساد، بیکاری و… در مراکز مطالعاتی حاکمیتی وجود دارد که به طور کامل قابل اجرا هستند و راه آن است که دریای نقدینگی به کویر تولید وصل شود.
بخش دوم:
اقتصاددان حامی دولت: روحانی نمیتواند مانع افزایش قیمت ارز شود
روحانی میگوید من نمیگذارم دلار گران شود، همانطور که احمدینژاد نیز این حرف را میزد، اما دیدید که دلار گران شد روحانی نیز نمیتواند در رفتار و واقعیتهای اقتصادی تاثیرگذاری زیادی داشته باشد.
داود سوری کارشناس مسائل اقتصادی و عضو سابق هیئت علمی دانشگاه شریف، در مناظره سلسله نشست های حرف نو درباره رویکرد اقتصادی دولت تدبیر و امید با سید امیرسیاح کارشناس دیگر مسائل اقتصادی حاضر در شبکه اعزام سخنران و استاد عمار اظهار کرد: هیچ وقت چنین تصویری نداشته ام که دولتها در ایران با یک رویکرد مشخص اقتصادی کار میکند،
دولت (بعد از برگزاری انتخابات) در آخرین لحظه متوجه می شود که مسئولیت را در اختیار دارد، بنابراین تازه بعد از آن به دنبال ایجاد یک رویه برای اقتصاد بوده است.
تیم اقتصادی که دولت را در اختیار دارد از لحاظ فکری دیدگاههای متفاوتی دارند اما وقتی در دور یک میز جمع میشوند، تفاوتی بین سیاستهای اقتصادی این دولت را سایر دولتها هم نمیبینیم؛ این شوکهای بیرونی هستند که تاثیراتی (در اقتصاد کشور) برجای میگذارد.
سوری با بیان این که مشخصه دولت قبل بیثباتی در گذشته بود، تصریح کرد: در دولت گذشته، تحریم وجود داشت و دولت بیثباتی را در جامعه تزریق کرد اما در دولت روحانی این بیثباتی از بین رفت.
این ثبات در صورتی که در مسیر کاهش فعالیتهای اقتصادی و بهبود وضعیت اقتصاد نباشد ثبات مناسبی نیست، ثبات اقتصادی تنها در شرایطی مناسب است که اقتصاد شرایط مناسبی را تجربه میکند.
در گذشته تورم شدیدی وجود داشت و دولت بعدی برای کنترل این تورم پابه عرصه گذاشت و تورم را تک رقمی کرد؛ هرچند که بعد از آن دوباره تورم دو رقمی شد.
کاهش تورم ناشی از یک رویکرد اقتصادی مشخص نبود
دولت به هر ضرب و زوری که میتوانست تورم را کنترل کرد؛ نرخ رشد افزایش یافت اما نمیتوانم بگویم ناشی از یک رویکرد اقتصادی مشخص بوده است.
بعد از چندین سال بیثباتی، نرخ رشد منفی کشور مثبت شد که البته افزایش فروش نفت در این ارتباط به شدت تاثیرگذار بود، اما این که بخواهم دلیل این رشد را به سیاستهای خاص دولت منتصب کنم، دشوار است.
* تنها دستآورد دولت ثبات تصمیمگیریهای اقتصادی است
امیدوارم که نرخ رشد در سالهای دیگر ادامه پیدا کند هرچند که پیشبینیها در این ارتباط دلگرم کننده نیست.
دولت مستقر سیاستهای گذشته را درباره کنترل نرخ ارز ادامه داد و نظریه مشخصی درباره یارانهها ارائه نداد؛ دولت درباره قیمت انرژی نیز نظریهای برای روبرو شدن با آن ندارد و تنها زمانی که درآمدش کم میشود درباره یارانهها صحبت میکند اما بعد از رفع آن، دوباره به فراموشی سپرده میشود.این کارشناس مسائل اقتصادی خاطر نشان کرد: درباره رویکرد اقتصادی دولت نمیتوانم هیچ رویکردی به غیر از این که ثابت را به تصمیمگیریهای اقتصادی برگردانده است مطرح کنم.
دولت درباره برجام غلو کرد
دولت درباره نتایج برجام غلو کرده و این امر قابل انکار نیست، اما اباید در نظر داشت که اقتصاد تنها یک وجه آن است.
وی در واکنش به اظهارات طرف مورد مناظره خود گفت: اقتصاد دانان و فعالین اقتصادی هیچ کدام نشستهاند که صحبتهای روحانی و ظریف را گوش کنند و براساس آن تصمیم بگیرند بلکه آنها خودشان بازار را رصد کرده و تصمیم میگیرند.
عضو سابق هیئت علمی دانشگاه شریف در ارتباط با دستاوردهای برجام گفت: برجام قرار بود دستهای ما را باز کند اما برای رفع اشکالات ما باید خودمان فعالیت کنیم اگر شرایط آنی نیست که قول داده شده بود ایراد از سمت خودمان است.
وقتی بازار روسیه در اختیار کشور ما قرار گرفت و ما نتوانستیم با وجود بازار مناسب محصولی مانند گوجهفرنگی آن را به این کشور صادر کنیم و در روی زمین ماند و پوسید، دلیلش برجام نبود بلکه مشکلات زیرساختی است؛ سرمایهگذاران زیادی به کشور آمدند اما زمانی که مشاهده کردند که ما زیرساختهای فکری لازم را نداریم به کشور خود بازگشتند.
این کارشناس مسائل اقتصادی در واکنش به اظهارات دیگر کارشناس اقتصادی مناظره درباره نفود یک تیم در اقتصاد کشور تصریح کرد: تیم اقتصادی که آقای سیاح از آن صحبت میکند بنده در آن بودهام، اما در دولت فعلی تنها کسی که در کابینه دولت آن هم به صورت مشاور فعالیت میکند دکتر نیلی است که مسئولیت اجرایی نیز ندارد.
: مایع تاسف است که از آن تیم، اکنون در ایران نداریم و به کشورهای دیگر رفته و در دانشگاههای آنها مشغول به فعالیتاند.
سیف و نوبخت اقتصاددان نیستند
عضو سابق هیئت علمی دانشگاه شریفگفت: سیف و نوبخت اقتصاددان نیستند؛ طیبنیا نیز که اقتصاد دان بود از آن تیم نبود و وابستگی به آن نداشت. وزیر جدید (اقتصاد) نیز اقتصاددان نیست و از آن تیمی که دکتر سیاح از آن صحبت میکند فردی پشت پرده وجود ندارد.
وی خطاب به همتای اقتصادی خود در این مناظره گفت: وقتی درباره وجود چنین تیمی صحبت میشود ذهن من به سمت فیلمهای خیالی میرود؛ این تیم باید چقدر قوی باشد که بدون آن که هیچ نشانه یا ردی به جای گذاشته باشد در اقتصاد کشور تاثیرگذار است!؟
روحانی نمیتواند مانع افزایش قیمت ارز شود
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان این که اقتصاد را باید با حقایق موجود آن تحلیل کرد، خاطر نشان کرد: روحانی میگوید من نمیگذارم دلار گران شود، همانطور که احمدینژاد نیز این حرف را میزد اما دیدید که دلار به یکباره در آن مقطع به ۳۰۰۰ تومان رسید. روحانی نیز نمیتواند در رفتار و واقعیتهای اقتصادی تاثیرگذاری زیادی داشته باشد.
سوری با بیان این که من با اقتصاد آزاد و بازار موافق هستم، گفت: موافق بودن با اقتصاد آزاد به معنی آن نیست که اقتصاد بدون مقررات اداره شود.
وی در واکنش به حذف کارت سوخت نیز گفت: دلیل ندارد که در کشور حتماً کارت سوخت داشته باشیم؛ در کدام کشور مردم با سهمیه بنزین خریداری میکنند مگر ما خودمان تولید کننده بنزین نیستیم چرا باید آزادیهای شهروندان را بگیریم تا بدانیم آنها چقدر بنزین مصرف میکنند.
راه این سنجش ایجاد محدودیت برای مردم نیست و از راههای دیگری میتوان میزان مصرف سوخت در کشور را مشخص کرد.
چه دلیلی دارد در شرایطی که دیگر در تحریم یا جنگ با سایر کشورها نیستیم از کارت سوخت استفاده کنیم؟
چارچوب نظام مالی ما برای مقابله با پولشویی ساخته شده است، اما در مقابل اجرا از آن استفاده نمیشود و خود بانک مرکزی نیز آن را اجرا نمیکند.
* برای مبارزه با پولشویی خواستی وجود ندارد
وی با بیان اینکه خواستی برای مبارزه با پولشویی در کشور وجود ندارد، افزود: وقتی موسسه قرضالحسنه در کشور ایجاد میکنیم یعنی راهی بری پولشویی ایجاد کردیم؛ بانکها نمیتوانند بدون نظر بانک مرکزی پول جابه جا کنند پس چطور است که پولشویی در کشور ایجاد میشود.
این کارشناس اقتصادی با بیان این که در شرایط فعلی اقتصادی کشور سرمایه نداریم و حتماً باید از خارج سرمایه جذب کنیم،گفت: در حال حرکت به سمتی هستیم که نفت نمیتواند خرج مردم را نیز تامین کند زیرا جمعیت افزایش یافته و از طرفی نیز دهنها بزرگتر شده است؛ باید توجه داشت که سرمایهگذاری خارجی صرفاً با خود پول نمیآورد بلکه مدیریت و تکنولوژی را به کشورمان میآورد.
سوری با بیان این که در مدیریت اقتصادی کاملا فقیر هستیم، گفت: منظور من از ورود مدیریت واردات مدیر به کشور نیست، بلکه باید (علم) مدیریت را وارد کنیم.
مدیریت آن است که ۴۰ سال پژو ۴۰۵ تولید نکنیم؛ وقتی سرمایهگذار به کشور میآید یعنی اقتصاد ما شرایط پایداری دارد که این امر میتواند راه سرمایهگذاران دیگر را نیز به کشورمان باز کند.
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان این که تکنولوژی برای کشور ما مفید است که بازار داشته باشد، گفت: اگر قرار است برای رسیدن به تکنولوژی که رفاهی برای مردم ندارد نباید بر روی آن سرمایهگذاری داشته باشیم؛ هنوز نیز صنایع دفاعی شوروی سابق از آمریکا جلوتر هست، اما شوروی رفت و این تکنولوژی امروز برای روسیه درآمدزا نیست.
تنها ۳ سال از دولت روحانی باقی مانده که این مدت نیز به سرعت در حال طی شدن است، بنابراین عدهای که از اکنون سودای ریاست جمهوری برای دور آینده را دارند باید از این فرصت باقی مانده ۳ ساله استفاده کنند و برنامهریزیهای اقتصادی برای دولت آینده داشته باشند.
وی با بیان این که اگر محیط کسب و کار محیا نباشد سرمایهگذار داخلی و خارجی نمیآید، گفت: در این شرایط اشتغالزایی نخواهیم داشت و در عوض آن فقر ایجاد میشود و باید در نظر داشت که با یارانه دادن و سبدکالا مشکلات حل نمیشود.
وی در واکنش به اظهارات همتای خود در ارتباط با رکود در بخش مسکن، گفت: مسکن برای کشور ما درآمد ایجاد نمیکند و نمیتواند برای اقتصاد ما نجاتبخش باشد و ما باید بتوانیم کالا صادر کنیم، در غیر این صورت پولی به اقتصاد نمیآید.
سوری با بیان اینکه به نظر من اقتصاد کشور به سمت بدی در حال حرکت است، تصریح کرد: همانطور که دولت روحانی در این سالها همین مسیر را ادامه داده است این سیاستهای یک شبه تغییر پیدا نمیکند و در ۳ سال باقیمانده نیز همین مسیر ادامه خواهد یافت.
وی با بیان این که فساد در دولت مانعی برای (رشد اقتصادی) به حساب میآید گفت: تا زمانی که این سیستم فاسد وجود داشته باشد هیچ برنامهای را نمیتوان اجرا کنیم اما این سیستم فاسد را نمیتوانیم به این دولت یا دولت بعدی منصوب کنیم؛ دولتها عوض میشوند اما بدنه هستند و باید توجه داشت که بدنه فاسد است.
صوت کامل مناظره با حضور دکتر داوود سوری و دکتر سید امیر سیاح با موضوع رویکرد اقتصادی دولت تدبیر و امید
دیدگاه ها